KY ËSHTË NJË ROMAN MBI IMORALITETIN E DIKTATURËS dhe diktatorëve të saj. Diktaturat janë të ndryshme, por grada e mizorisë zakonisht është justifikuar në arsyetimin se dhunën e kanë ushtruar disa njerëz me ushtri ndaj një populli tjetër. Kjo vërtetohet përgjatë historisë me shekuj, por të mjaftohem me disa shembuj të shek. XX. Lufta e Parë Botërore, Revolu cioni Bolshevik, Lufta e Dytë Botërore, luftërat e ndryshme në ish Jugosllavi, etj., si edhe sot, janë krime të një populli ndaj një populli tjetër, ose të një feje ndaj një feje tjetër. Në Shqipëri komunistët që vranë më shumë se ushtritë pushtuese të Luftës së Parë, të Luftës së Dytë, edhe në kushte paqeje, një popullsi të çarmatosur, ishin shqiptarë. Burgosën me dhjetëra mijëra, internuan me qindra mijëra, shpronësuan me miliona njerëz. Kjo katastrofë e llahtarshme, kjo llahtari e llahtarosur, do të thoshte poeti Lasgush Poradeci, ka ndodhur në një vend fare të vogël, me një popull fare të vogël, nga një ushtri shqiptarësh mbi shqiptarët. Nuk ishte asnjë dallim fetar, nuk ishte asnjë dallim etnik, nuk ishte asnjë dallim i theksuar politik. Ishte një ushtri kundër civilëve. Një ushtri, e cila e pa Shqipërinë si plaçkë lufte, që ditën e parë që vuri sundimin e saj në të gjithë territorin shqiptar. Të gjithë banorët, të pasur e të varfër, nuk patën asnjë fat që të mbeten asnjanjës, siç kishin qëndruar kundrejt çdo ushtrie të huaj. Të pasurit u vranë, u burgosën, u shpronësuan, u kthyen në krahë pune nëpër internime. Këtë nuk e kishte bërë asnjë ushtri e huaj në kaq mijëra e mijëra vetë. Kur mbaroi gjaku i parë që derdhën dhe u tretën pasuritë e vjedhura nëpër Serbi e Rusi, kjo ushtri pushtuese iu kthye klasës së fshatarit punëtor, kulakëve. I masakroi edhe ata si me jetë, si me pronë. Kur u zhduk edhe kjo pasuri kombëtare, vendit, pas industrializimit idiot, në krahun e punës. Edhe pasi e ndërtoi luftën e klasave në asetin e fundit që i kishte mbetur e zbriti çmimin e krahut të punes deri aq sa me pagë mund të kryheshin nevojat më të domosdoshme, diktatura komniste, shkoi edhe më thellë. Në burgosjen e qëllimtë të mijëra njerëzve për krah pune. Në internimin e pashpallur të mijërave të tjerëve me moton: ku ka nevojë atdheu: duke vënë cdo njeri, përballë kërcënimit të burgosjes si krah pune i papaguar
U krijua një realitet i ri në një Shqipëri nga e cila nuk ikje dot. Çdo provë për t’i ikur diktaturës përballej me dënimin me vdekje. Shqiptari, ishte thjesht një skllav i Partisë së Punës, një skllav në shërbim të komandës së lartë të ushtrisë pushtuese. E vetmja ikje ishte arti. Endrra në beze.
Nën këtë realitet njeriu u detyrua të krijojë një sistem vigjilent mbrojtje personale. Të ruhej me cilin fliste, çfarë fliste, çfarë kërkonte, sa shpenzonte, ku rrinte. Shqiptari jetonte për çdo ditë me kërcënimin se jeta do t’i shkont keq nëse nuk merte pjesë në makinerinë e diktaturës. Edhe makineria e diktaturës ia kujtonte gjithmonë, edhe e shtrëngonte njeriun t’i vihej në shërbim, të bëhej pjesë e krimit. Nuk ka qenë aspak e lehtë. Qytetari përfundonte në fshat të hapte kanal, fshatari vinte në qytet. Shkatërroheshin dy botë. Ai që shkonte në fshat donte të kthehej, ky që vinte në qytet bënte çmos të mos kthehej më kurrë. Djalli rron në gjëra të vogla. Nuk kishte rëndësi asgje Të ishe drejtor, ministër, sekretar partie, shkrimtar i madh apo artist, po të donte partia të hiqte thjesht nga puna edhe të çonte në lopatë. Të fuste në burg, të fuste plumbin ty edhe familjes. (Të kujton nazistët me pushkatimet ndëshkimore.) Dhe viktima do të shkonte domosdoshmërisht të kryente….
Pjesë nga libri:
EDMONDI HAPI SHISHEN E FËRNETIT, akoma me bukën me groshë në gojë. Mbushi gotën. Gromësiu. “Sot, më 16 tetor 1978, populli shqiptar feston duarplot, me arritje e tejkalime të planit në çdo fushë të jetës, për ditëlindjen e udhëheqësit të shtrenjtë të partisë. Po japim lajmet kryesore në radio Tirana”, por ai nuk u kushtoi vëmendje. Kur mbushi gotën e dytë, jashtë nisi një erë e marrë. Dritaret filluan të uturijnë. Pastaj ia dha shiu me pika të mëdha si trumbetë mbi xhama, me ndalesa, pas çdo shkulmi të erës. “Sikur nuk e përmendin më Kinën në çdo fjali”, mendoi. Hoqi pjatën dhe lugën, i çoi në lavapjatë. I shpëlau me ujë të ftohtë dhe ktheu përmbys pjatën. Lugën ia la përmbi. Fshiu tavolinën. U soll nëpër shtëpi me cigaren në gojë, se nuk donte të flinte aq herët. U ul të marrë një dosje fajaziti. Donte thjesht të shtynte gjumin. Mbushi edhe një gotë tjetër. Me gotën e tretë, sikur i kaloi lodhja e mbledhur. U kujtua me qejf se të nesërmen kishte një ditë të lehtë. Shiu jashtë u kthye në stuhi. Atij i pihej edhe një gotë tjetër, por i erdhi gjumë. Mori radion në dhomë. E çoi te “Rai” me zë shumë të ulët. Hyri në shtrat dhe pastaj e humbi mendjen. U zgjua më vonë përsëri, kur u bë fresk, gati ftohtë. Fiku radion. “Nesër”, tha me zë. Shiu ra me hope pas furtunës së parë. Por pas çdo hopi, ia dha me rrebesh. Mëngjesi zbardhi njëngjyrësh. Dielli doli, por zgjati sa një pikë qumështi në kafe. Edmondi vuri re në skep të malit, në mes të vorbullës së reve, një si pullë të bardhë ne murin ngjyrë blu çeliku të ajrit, por e pa vetëm një herë. Pastaj u tret. Picërroi sytë të s shohë orën. Pastaj, me një zë sa për ta dëgjuar vetë se qe zgjuar, tha: “Të shohim njëherë mos u zgjodh Papa!” Radio me bateri lëshoi zë si gërvima e çjerrë e një metali kur kruhet pas një muri. Edmondi fërkoi sytë, sikur kërkonte të lexonte më mirë germat e fjalëve mbi radion ngjyrë bojëqielli: “Iliria” 2 banda 8 tranzistorë volumil sintonia, M-çelësi i zi-5, për valët e mesme e të shkurtra. Ngriti pak zërin. Pastaj me kujdes qëroi frekuencën, dhe krejt kur papritur, buçiti: “Kampari eeee alegria!”
Edmondi uli zërin me aq ngut, sa dëgjoi për së dyti shtrakun. Heshtja e thyer dhe e rivënë iu duk si lëndë që i rrinte pezull në dhomë dhe shtyhej duke u dridhur me padurim mbas xhamit të dritares. Ai vuri veshin të dëgjonte me zë të ulët lajmet. Ishte ende shumë heshtje. Zëri i spikerit kaloi i padukshëm, nga errësira e valëve, nëpër zorrët e radios, përmes altoparlantit. Pastaj doli në errësirën e freskët të dhomës dhe hyri në errësirën e veshit të tij, tamam sikur t’i kishte ndezur një dritë.
Buongiooorrrnooo stamattittna aaaa, tuuuutttiiii! Dje, më datë 16 tetor 1978, pas tri ditësh, duke nisur që nga e shtuna, “Konklava Papale” zgjodhi papën e ri, kardinalin polak Karol Józef Wojtyła, me 99 vota nga 111. Papa e pranoi zgjedhjen me këto fjalë: “Me bindje në besimin e Krishtit, Zotit tim, dhe në besimin e Nënës se Krishtit dhe Kishës, pa marrë parasysh vështirësitë, unë e pranoj.”
Papa ka zgjedhur emrin “Xhiovani Paolo Sekondo”, për nder te Papës së ndjerë, Xhiovani Paolo Primo. Papa iu drejtua populht jashtë protokollit të zakonshëm të Vatikanit:
“Të dashur vëllezër dhe motra, ne jemi të hidhëruar nga vdekja e të dashurit tonë, papës Xhiovani Paolo Sekondo, dhe kështu qe kardinalët u thirrën për një bishop të ri të Romës. E kanë thirrur nga një tokë e largët… e largët, megjithatë, mund të themi “e afërt për shkak të lidhjes sonë të besimit dhe traditave të krishtera. Unë kisha frikë ta merrja këtë përgjegjësi, megjithatë e mora, në frymën e bindjes ndaj Zotit dhe besnikërisë së plotë ndaj Marias, Nënës tonë më të shenjtë. Unë po flas me ju në gjuhën tuaj… jo! Në gjuhën tonë italiane. Nëse bëj ndonjë gabim, ju lutem ‘më qortoni’… – tha Papa me humor, duke shtrembëruar me dashje fjalët ‘me qortoni’…” Papa Vojtila është i 264-ti në listën kronologjike të papëve, dhe është i pari joitalian në 455 vite. Ai është në moshën 58-vjeçare, dhe është më i riu i papëve … – këtu heshti radioja nga dora e Edmondit të mbledhur si kërmill.
Me bismilah! – tha ai dhe kërceu me gëzim përpjetë. – Polaku jonë u bë “Papë”.
Zëri shkoi nëpër mugun që thyhej nga drita, sikur të ishte një lëndë që e kap me dorë. Ai kërkoi kuturu poshtë në dysheme të gjente çorapët. Nga goja i dihatej shpejt hukama e gëzimit. Buzëqeshja iu mpiks në fytyrë dhe ngadalë iu kthye në një ngërdheshje padurimi. U ul në shtrat me kokën poshtë. Në turbullirën e pllakave prej betoni me granil gri, bllacat e zeza të çorapëve bënin kontrast. I dha hov trupit të mpirë nga gjumi. Tringëllima e xhamit që dridhej nga moti e bëri të shohë përsëri orën. U çua dhe ndezi dritën. Mori radion dhe çoi shigjetën e sintonisë derisa i doli “Tirana”. Fiku radion. Hapi dritaren. Hukati jashtë nja dy herë të maste të ftohtin. Iu bë sikur ky gëzim i çuditshëm doli fshehtas jashtë me hukamën dhe u end nëpër qytetin me qiell të nxirë, si një fantazmë e vogël e padukshme. Shkoi në banjë. Ndaloi përpara pasqyrës për të parë me sytë e vet buzagazin e mpiksur mbi buzë. Kaloi njëherë dorën në faqen e parruar, bëri të dalë, por te dera e banjës ndali, pa përsëri orën, rifreskoi fytyrën me një buzëqeshje tjetër ngadhnjyese mbi themelet e se parés, dhe tha me zë: “Sot duhet një e rruar taze, si për dasmë, tunxe Sulejman. Shoku Papë është polaku jonë!” Shkoi në kuzhinë dhe vuri xhezven katërshe mbi plitkën…
